جهت مبنا در زندگی مدرن:
در زندگی مدرن امروزی جهت شمال بعنوان جهت مبنا قرارداد شده است. این بدان معناست که با پیدا کردن جهت مبنا و ایستادن به سمت آن می توان جهات دیگر را مشخص کرد. اگر رو به سمت شمال بایستیم دست راست مشرق و دست چپ جهت مغرب را نشان خواهد داد و پشت سر سمت جنوب است.
جهت مبنا در آیات تورات و قرآن:
در آیات کلام الهی جهت مبنا جهت شمال نیست بلکه جهت مبنا در لسان وحی سمت مشرق است که در آیات تورات و قرآن با واژۀ "مقدم" (מקדם) یا همان "پیش رو" یا "مقابل" بیان شده است:
و خداوند خدا باغی در عدن بطرف مشرق (מקדם – مقدم) غرس نمود و آن آدم را که سرشته بود، در آنجاگذاشت (تورات صحیفه پیدایش فصل 2 آیه 8)
يَقْدُمُ قَوْمَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ ﴿هود: ٩٨﴾
روز قيامت پيشاپيش قومش مى‌رود و آنان را به آتش درمى‌آورد، و [دوزخ] چه ورودگاه بدى براى واردان است.
آیا نشنیده‌ای که من این را از زمان سلف کرده‌ام و از ایام قدیم (קדם - قدم) صورت داده‌ام و الان آن رابه وقوع آورده‌ام تا تو به ظهور آمده و شهرهای حصار دار را خراب نموده به توده های ویران مبدل سازی (صحیفه اشعیا فصل 37 آیه 26)
و مراگفت: «این آبها بسوی ولایت شرقی (הקדמונה – ها قدمون ه) جاری می‌شود و به عربه فرود شده، به دریا می‌رود وچون به دریا داخل می‌شود آبهایش شفا می‌یابد (صحیفه حزقیال فصل 47 آیه 8)
در آیات فوق مشتقات "قدم" به پیش رو، گذشته و نیز مشرق دلالت دارد و مشخص می کند که کلمه قدم از نظر آیات وحی هم به جهت دلالت دارد و هم برای بیان زمان استفاده شده است. قبلا هم در این پست اشاره شد که از منظر آیات قرآن و تورات و انجیل، گذشته پیش روی ما و در مقابل ما قرار دارد و دلالت ریشه "قدم" در آیات وحی به "پیش رو" و همچنین "گذشته" است. لیکن در اینجا مشخص شد که مضاف بر آن این کلمه به جهت مشرق نیز دلالت دارد.
بدین ترتیب، جهت مبنا در لسان وحی جهت مشرق است که همیشه پیش روی یا مقابل قرار دارد. مفهوم جهت مشرق با زمان گذشته در آیات وحی آمیخته است بطوریکه کلمه ای که برای مشرق در لسان وحی بکاررفته به عملکرد کارهایی که در گذشته انجام گرفته نیز اطلاق دارد.
جهت یمین یا دست راست، جهت شمال یا دست چپ:
دقت شود که تنها با ایستادن به سمت مشرق است که دست راست جهت جنوب را نشان می دهد که در لسان وحی نیز سمت راست به "یمین" موسوم می باشد. همچنین با ایستادن به سمت مشرق، دست چپ سمت شمال را نشان خواهد داد. در لسان وحی دست چپ به "شمال" موسوم می باشد:
اکنون اگربخواهید با آقایم احسان و صداقت کنید، پس مراخبر دهید. و اگر نه مرا خبر دهید، تا بطرف راست (ימין - یمین) یا چپ (שמאל - شمال) ره سپار شوم (تورات صحیفه پیدایش فصل 24 آیه 49)
وَتَرَى الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَت تَّزَاوَرُ عَن كَهْفِهِمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَإِذَا غَرَبَت تَّقْرِضُهُمْ ذَاتَ الشِّمَالِ وَهُمْ فِي فَجْوَةٍ مِّنْهُ ذَٰلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ مَن يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَمَن يُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُّرْشِدًا ﴿الكهف: ١٧﴾
و آفتاب را مى‌بينى كه چون برمى‌آيد، از غارشان به سمت راست مايل است، و چون فرو مى‌شود از سمت چپ دامن برمى‌چيند، در حالى كه آنان در جايى فراخ از آن [غار قرار گرفته]اند. اين از نشانه‌هاى [قدرت] خداست. خدا هر كه را راهنمايى كند او راه‌يافته است، و هر كه را بى‌راه گذارد، هرگز براى او يارى راهبر نخواهى يافت.
نتیجه:
در لسان وحی، جهت مبنا جهت شرق یا جهت طلوع آفتاب در اعتدالین است. با بررسی ریشه کلمه "قدم" در آیات تورات و قرآن مشخص می گردد که مفهوم جهت مشرق تداعی کننده زمان گذشته و قدیم است. دقت شود که تنها با مبنا قرار دادن جهت شرق در قالب روبرو و مقابل است که سمت راست در لسان وحی با "یمین" منطبق می شود و جهت چپ نیز در لسان وحی "شمال" خوانده می شود. چنین آیاتی اثبات می کنند که جهت مشرق تداعی کننده زمان قدیم و گذشته است و این جهت از منظر آیات وحی دارای اهمیت می باشد.