ریشه "حرف" در لسان قرآن در عملکرد "گراییدن به سمت" بارها ظاهر شده است. به آیات ذیل توجه کنید:
وَمَن يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفًا لِّقِتَالٍ أَوْ مُتَحَيِّزًا إِلَىٰ فِئَةٍ فَقَدْ بَاءَ بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿الأنفال: ١٦﴾
و آنکس که بگرداند پشتش را بسوی آنان جز گرائیده برای جنگی یا ملحق شونده به گروهی همانا بازگشت است به خشمی از خدا و جایگاه او است دوزخ و چه زشت است آن جایگاه
در آیه فوق ریشه "حرف" در مشتق متحرفا و در معنای "گراییدن به سویی" در میدان جنگ بجهت تغییر استراتژی نبرد بکار رفته است.
أَفَتَطْمَعُونَ أَن يُؤْمِنُوا لَكُمْ وَقَدْ كَانَ فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِن بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ﴿البقرة: ٧٥﴾
آيا طمع داريد كه [اينان] به شما ايمان بياورند؟ با آنكه گروهى از آنان سخنان خدا را مى‌شنيدند، سپس آن را بعد از فهميدنش تحريف مى‌كردند، و خودشان هم مى‌دانستند.
در آیه 75 سوره بقره، ریشه "حرف" در عملکرد "گردانیدن سخن از وضع و حالت خود" بکار رفته است که همان تغییر دادن یا در فارسی منحرف ساختن یا تحریف کلام است.
** بنابر آیات فوق مشخص شد که کارکرد ریشه "حرف" در لسان وحی به عملکرد "گراییدن، منحرف شدن به سو یا سمتی" دلالت دارد. بر این اساس ترجمه آیه 11 سوره حج از این قرار است:
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَىٰ حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انقَلَبَ عَلَىٰ وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ ذَٰلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ ﴿الحج: ١١﴾
و از مردم کسانی هستند که الله را از روی انحراف عبادت می کنند پس چون به او خیری برسد بدان دل خوش می کند و اگر گرفتاری (در سبیل الله) بدو برسد بازگشت می کند بر مسیر خودش، او دنیا و آخرتش زیان است آن هر آیینه زیان آشکاری است.
آیه 11 سوره حج فرموده کسی که الله را صرفا به سبب اینکه خیر و خوشی بدو برسد عبادت می کند، بر انحراف است. چرا که حرکت در مسیر ایمان و عمل صالح، شامل خیر و شامل فتنه و آزمایش نیز هست. آنکس که با رسیدن کوچکترین فتنه ها و آزمایش ها میدان را خالی میکند و از مسیرش منحرف می شود (انقلب علی وجهه) هر آیینه که در انحراف است (علی حرف).
فی الواقع بهترین شرح آیه 11 سوره حج، آیه ذیل از فصل دوم صحیفه ایوب است که می فرماید:
ایوب خطاب به زنش گفت: «مثل یکی از زنان ابله سخن می‌گویی! آیا نیکویی را از خدا بیابیم و بدی را نیابیم؟» در این همه، ایوب به لبهای خود گناه نکرد. (صحیفه ایوب فصل 2 آیه 10)
نتیجه
عبارت "علی حرف" در آیه 11 سوره حج، دلالت به "گرایش انحرافی داشتن "دارد. آیه در ادامه چنین گرایش انحرافی را تشریح کرده و توضیح می دهد که این گرایش انحرافی همان طرز تفکری است که خداوند را صرفا برای سود و خیر عبادت می کند و اگر کوچکترین فتنه ای بدو برسد، میدان را خالی کرده و به مسیر خودش گراییده می شود. این ارتباطی به مساله انزوا و گوشه گیری ندارد.